تعبير "كساني كه با پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله هستند" اشاره به كساني دارد كه در فكر، اخلاق و عمل همراه با پيامبر بودند كه شامل اصحاب معاصر پيامبر صلي الله عليه و آله و مسلمانان زمان‏هاي بعد مي‏شود كه از خط فكري و عملي و اخلاقي آن حضرت پيروي مي‏كنند، ولي شامل منافق‏صفتان نمي‏شود كه هم‏زمان و همراه ظاهري پيامبر صلي الله عليه و آله بودند، ولي خط فكري و عملي آنها با آن حضرت متفاوت بود. معروف در ميان علما و دانشمندان اهل سنت اين است كه صحابه رسول اللَّه (ص) داراي اين امتياز خاص بر افراد ديگر از امت هستند كه همگي پاك و پاكيزه‏اند، و از آلودگيها بدورند، و ما حق انتقاد از هيچيك از آنها نداريم، و بد گويي از آنها مطلقا ممنوع است، حتي به گفته بعضي موجب كفر مي‏شود! و براي اثبات اين مقصود به آياتي از قرآن مجيد استناد كرده‏اند، از جمله آيه مورد بحث كه مي‏گويد:" خداوند به كساني از آنها كه ايمان آوردند و عمل صالح انجام داده‏اند وعده مغفرت و اجر عظيم داده است" ولي هر گاه خود را از پيشداوري ها تهي كنيم، قرائن روشني در برابر ما وجود دارد كه اين عقيده مشهور را متزلزل مي‏سازد: از روايات اسلامي چنين استفاده مي‏شود كه اصحاب پيامبر (ص) هر چند امتياز مصاحبت آن بزرگوار را داشتند، ولي كساني كه در دورانهاي بعد مي‏آيند و از ايمان راسخ و عمل صالح برخوردارند از يك نظر از صحابه افضلند، چرا كه آنها شاهد انواع معجزات بوده‏اند ولي ديگران بدون مشاهده آنها، و با استفاده از دلائل ديگر، در همان راه گام نهاده‏اند. چنان كه در حديثي از پيامبر (ص) مي‏خوانيم كه يارانش عرض كردند: "نحن اخوانك يا رسول اللَّه؟! قال: لا انتم اصحابي، و اخواني الذين ياتون بعدي، آمنوا بي و لم يروني، و قال: للعامل منهم اجر خمسين منكم، قالوا بل منهم يا رسول اللَّه؟ قال: بل منكم! ردوها ثلاثا، ثم قال: لانكم تجدون علي الخير اعوانا" "آيا ما برادران توايم اي رسول خدا؟ فرمود: نه! شما اصحاب من هستيد، ولي برادران من كساني هستند كه بعد از من مي‏آيند و به من ايمان مي‏آورند در حالي كه مرا نديده‏اند" سپس افزود:" افرادي از آنها كه اهل عمل صالحند اجر پنجاه نفر از شما را دارند! عرض كردند پنجاه نفر از خودشان اي رسول خدا؟! فرمود: نه! پنجاه نفر از شما!! و سه بار آنها اين سخن را تكرار كردند (و پيامبر (ص) نفي كرد) سپس فرمود: اين به خاطر آن است كه شرايطي در اختيار داريد كه شما را در كارهاي خير ياري مي‏كند"2 در صحيح مسلم نيز از رسول خدا (ص) چنين نقل شده كه روزي فرمود: "وددت انا قد رأينا اخواننا" "دوست مي‏داشتم برادرانمان را مي‏ديديم" "قالوا: ا و لسنا اخوانك يا رسول اللَّه؟!" " گفتند: آيا ما برادران تو نيستيم اي رسول خدا؟!" فرمود: "انتم اصحابي و اخواننا الذين لم ياتوا بعد" " شما اصحاب من هستيد، اما برادران ما هنوز نيامده‏اند"3 عقل و منطق نيز همين را مي‏گويد كه ديگران كه تحت پوشش تعليمات مستمر پيامبر (ص) در شب و روز نبوده‏اند و در عين حال همانند ياران پيامبر ص يا بيش از آنها ايمان و عمل صالح داشته‏اند برترند. اين سخن از نظر تاريخي نيز بسيار آسيب پذير است چرا كه بعضي از صحابه را مي‏بينيم كه بعد از پيغمبر اكرم (ص) و يا حتي در عصر خود او راه خطا پيمودند. ما چگونه مي‏توانيم كساني را كه آتش جنگ جمل را افروختند و آن همه مسلمانان را به كشتن دادند و بر روي خليفه به حق پيامبر (ص) شمشير كشيدند از گناه تبرئه كنيم؟! يا كساني كه در "صفين" و "نهروان" اجتماع كردند و سر به شورش در برابر وصي و جانشين پيامبر (ص) و برگزيده مسلمين برداشتند، و خونهاي بي حساب ريختند، مشمول رضاي خدا بدانيم، و بگوئيم گرد و غبار عصيان نيز بر دامان آنها ننشسته است؟! و از اين عجيب‏تر عذر كساني است كه تمام اين مخالفتها را به عنوان اينكه آنها "مجتهد" بودند و مجتهد معذور است توجيه مي‏كنند! اگر بشود چنين گناهان عظيمي را به وسيله "اجتهاد" توجيه كرد ديگر هيچ قاتلي را نمي‏توان ملامت نمود، و يا حدود الهي را در باره او اجرا كرد، چرا كه ممكن است اجتهاد كرده باشد. چه بهتر كه ما در عين احترام به صحابه رسول اللَّه (ص) و كساني كه همواره در خط او بودند معيار قضاوت در باره آنها را اعمال و عقائدشان در طول زندگانيشان از آغاز تا انجام در نظر بگيريم، همان معياري كه از قرآن استفاده كرده‏ايم و همان معياري كه خود پيامبر (ص) يارانش را با آن مي‏سنجيد.4 1. " مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَي الْكُفَّارِ رُحَماءُ بَيْنَهُمْ تَراهُمْ رُكَّعاً سُجَّداً يَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اللَّهِ وَ رِضْواناً سيماهُمْ في‏ وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْراةِ وَ مَثَلُهُمْ فِي الْإِنْجيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوي‏ عَلي‏ سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظيماً " " محمّد (ص) فرستاده خداست و كساني كه با او هستند در برابر كفّار سرسخت و شديد، و در ميان خود مهربانند پيوسته آنها را در حال ركوع و سجود مي‏بيني در حالي كه همواره فضل خدا و رضاي او را مي‏طلبند نشانه آنها در صورتشان از اثر سجده نمايان است اين توصيف آنان در تورات و توصيف آنان در انجيل است، همانند زراعتي كه جوانه‏هاي خود را خارج ساخته، سپس به تقويت آن پرداخته تا محكم شده و بر پاي خود ايستاده است و بقدري نموّ و رشد كرده كه زارعان را به شگفتي وامي‏دارد اين براي آن است كه كافران را به خشم آورد (ولي) كساني از آنها را كه ايمان آورده و كارهاي شايسته انجام داده‏اند، خداوند وعده آمرزش و اجر عظيمي داده است. " 2. حقي بروسوي، اسماعيل، تفسير روح البيان، بيروت، دارالفكر، بي تا، ج‏9، ص: 61. 3. نيشابوري قشيري،، ابوالحسين مسلم بن الحجاج ، صحيح مسلم، بيروت، دار إحياء التراث العربي، بي تا، ج1، ص 218. 4. آيت الله مكارم شيرازي ، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية ، 1374ش، ج‏22، ص: 119.