پرسش:
هدف و شأن نزول سوره تحريم چيست؟
پاسخ:
سوره هاي قرآن مشتمل بر آيات متعددي مي باشد كه به غالبا به صورت جداگانه نازل شده است و لذا ممكن است آيات يك سوره شأن نزول هاي گوناگوني داشته باشند. آيات سوره تحريم نيز داراي موضوعات گوناگوني هستند و ممكن است سؤال شما مربوط به بخش اول اين سوره باشد كه از آيه يك تا پنج ادامه دارد و مربوط به ماجراي پيامبر (ص) با بعضي از همسرانش ميباشد. در شان نزول اين آيات، روايات زيادي در كتب تفسير و حديث و تاريخ شيعه و اهل سنت نقل شده است كه ما از ميان آنها آنچه مشهورتر و مناسبتر به نظر ميرسد انتخاب كردهايم و آن اينكه: پيامبر (ص) گاه كه نزد " زينب بنت جحش" (يكي از همسرانش) ميرفت زينب او را نگاه ميداشت و از عسلي كه تهيه كرده بود خدمت پيامبر (ص) ميآورد، اين سخن به گوش "عايشه" رسيد، و بر او گران آمد، ميگويد: من با "حفصه" (يكي ديگر از همسران پيامبر ص) قرار گذاشتيم كه هر وقت پيامبر (ص) نزد يكي از ما آمد فورا بگوئيم آيا صمغ "مغافير" خوردهاي؟! "مغافير" صمغي بود كه يكي از درختان حجاز به نام "عرفط" (بر وزن هرمز) تراوش ميكرد و بوي نامناسبي داشت. و پيامبر (ص) مقيد بود كه هرگز بوي نامناسبي از دهان يا لباسش شنيده نشود بلكه به عكس اصرار داشت هميشه خوشبو و معطر باشد! به اين ترتيب روزي پيامبر (ص) نزد "حفصه" آمد، او اين سخن را به پيامبر (ص) گفت، حضرت فرمود: من "مغافير" نخوردهام، بلكه عسلي نزد زينب بنت جحش نوشيدم، و من سوگند ياد ميكنم كه ديگر از آن عسل ننوشم (نكند زنبور آن عسل روي گياه نامناسبي و احتمالا مغافير نشسته باشد) ولي اين سخن را به كسي مگو (مبادا به گوش مردم برسد، و به گويند چرا پيامبر غذاي حلالي را بر خود تحريم كرده؟ و يا از كار پيامبر در اين مورد و يا مشابه آن تبعيت كنند، و يا به گوش زينب برسد و او دلشكسته شود). ولي سرانجام او اين راز را افشا كرد، و بعدا معلوم شد اصل اين قضيه توطئهاي بوده است، پيامبر (ص) سخت ناراحت شد و آيات فوق نازل گشت و ماجرا را چنان پايان داد كه ديگر اين گونه كارها در درون خانه پيامبر (ص) تكرار نشود.1 در بعضي از روايات نيز آمده است كه پيامبر (ص) بعد از اين ماجرا يك ماه از همسران خود كنارهگيري كرد و حتي شايعه تصميم آن حضرت (ص) نسبت به طلاق آنها منتشر شد، به طوري كه سخت به وحشت افتادند و از كار خود پشيمان شدند.2 1. آيت الله مكارم شيرازي ، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية ، 1374ش، ج24، ص: 271 2. سيد قطب، في ظلال القرآن، بيروت- قاهره، دارالشروق، 1412ق، ج6، ص: 3614