پرسش:
چرا فرزندان امام حسن(ع) در كربلا از نظر سني از فرزندان امام حسين(ع) كوچكتر بودند؟
پاسخ:
براي روشن شدن پاسخ، يادآوري نكات زير ضروري است: 1ـ امام حسن(ع) و امام حسين(ع) از لحاظ تاريخ ولادت، كمتر از يكسال با يكديگر فاصله دارند. 2ـ براي امام مجتبي يازده1 پسر و برخي پانزده پسر2 و برخي سيزده پسر3 ذكر كرده‌اند، كه برخي در كربلا حضور نداشتند، عبدالرحمن، يكي از فرزندان امام مجتبي(ع)، هنگام قيام امام حسين(ع)، همراه او از مدينه بيرون رفت، ولي در مكاني به نام "ابواء" در نزديكي مدينه از دنيا رفت. زيد فرزند امام مجتبي(ع) كه نود سال عمر كرد، ظاهراً در كربلا نبود؛ چون هيچ كدام از مورخان نام او را جزء همراهان امام ذكر نكرده‌اند. 3ـ يكي از فرزندان امام مجتبي(ع) به نام حسن بن حسن ـكه در كربلا حضور داشت و جزء اسراي كربلا بودـ در آغاز حركت اهل بيت(ع) از كربلا، توسط يكي از بستگان خود، به نام اسماء بن خارجه، (كه گويا جزو همراهان عمر سعد بود) از كاروان اهل بيت جدا شد؛ برخي نوشته‌اند وي مجروح شد و سپس بهبودي يافت. بر اساس برخي روايات پيش از واقعه كربلا با يكي از دختران امام حسين به نام "فاطمه" ازدواج نمود،4 كه ممكن است سن او در كربلا زياد بوده است. 4ـ سه نفر از فرزندان امام مجبتي به نام‌هاي: عَمْرو، قاسم و عبدالله را جزء شهداي كربلا ذكر كردند، كه برخي به جاي عمرو، ابو بكر گفتند.5 5ـ امام حسين(ع) يازده سال بعد از شهادت امام مجتبي(ع) به شهادت رسيد،6 پس كوچكترين فرزند امام مجتبي در واقعه كربلا بايد ده، يازده ساله باشد. 6ـ برخي از فرزندان امام حسين مانند علي اصغر از فرزندان امام مجتبي(ع) كوچكتر بوده‌اند. به صورت دقيق نمي‌توان اظهار نظر كرد كه فرزندان امام مجتبي(ع) در كربلا از فرزندان امام حسين(ع) كوچكتر بودند. همچنين مي‌توان استفاده كرد كه چهار يا پنج تن از پسران امام مجتبي(ع) در كربلا بودند، كه يكي از آنان باقي ماند و سه يا چهار تن به شهادت رسيدند. ساير پسران امام مجتبي در كربلا نبودند و احتمالاً برخي از آنان پيش از واقعة كربلا در زمان امام يا بعد از شهادت حضرت، از دنيا رفته‌اند. 1. ابن صباغ المالكي، الفصول المهمه في معرفه الائمه، قم، دار الحديث، چ اول، 1422ق، ج 2، ص 744. (نرم افزار سيره معصومان) 2. مجلسي، بحار الأنوار، بيروت، مؤسسة الوفاء، 1404ق، ج 44، ص 163. (نرم افزار جامع الاحاديث2) 3. همان، ص 168. اقوال ديگري نيز وجود دارد. 4. همان، ص 167. 5. همان، ص169. 6. ابن خشّاب بغدادي، تاريخ مواليد الائمه، قم، مكتب آيه الله مرعشي، 1406ق، ص 15. (نرم افزار سيره معصومان)